Jika dua minggu lalu kita dapat menyaksikan fenomena Gerhana Matahari Cincin, kali ini sekali lagi bagi peminat dunia astronomi berpeluang menyaksikan fenomena Gerhana Bulan Penumbra yang akan bermula awal tengah malam hingga menjelang Subuh hari Sabtu ini, 11 Januari 2020.

Kedudukan Bulan, Bumi dan Matahari yang ‘hampir’ sejajar akan menyebabkan Bulan memasuki kawasan bayang-bayang Bumi. Namun kali ini Bulan hanya akan masuk di dalam kawasan bayang-bayang Bumi yang tidak gelap, yang dikenali sebagai penumbra.

Sebagai ulangkaji, disebabkan cahaya Matahari yang kelihatan daripada Bumi datang daripada sumber yang berbentuk bulatan (kerana Matahari berada dekat dengan Bumi), maka Bumi bayang-bayang yang terhasil di angkasa lepas akan mempunyai 2 bahagian, umbra (Dzil لظ ) dan penumbra (Syibhu Dzil لظلا هبش )

Bahagian umbra ialah bahagian paling dalam dan paling gelap. Di sini jampir keseluruhan cahaya Matahari akan terlindung (kecuali sebahagian kecil cahaya yang akan terlepas akibat biasan atmosfera Bumi).

Bahagian penumbra pula ialah bahagian bayang-bayang di sebelah luar dan kurang gelap.

Simulasi pergerakan Bulan merentasi sempadan bayang-bayang penumbra Bumi.

Di dalam kes Gerhana Bulan nanti, jasad Bulan akan hanya bergerak di kawasan sempadan penumbra sahaja. Cabarannya di sini ialah kesan penumbra ini amat kecil malah boleh dikatakan hampir mustahil untuk kita lihatnya dengan mata kasar.

Fenomena  Gerhana Bulan Penumbra Hiasi Langit Asia Tengah Malam Ini

Berdasarkan pengalaman saya sendiri, kesannya tidak dapat dilihat dengan mata, tetapi menerusi gambar yang dirakam menerusi kamera dan dilakukan sedikit perubahan dari segi pencahayaan menerusi aplikasi grafik, kita boleh melihat sedikit shading ‘redup’ di dalam satu bahagian sisi Bulan.

Kawasan ‘redup’ itu akan berada bersempadanan dengan kawasan sempadan bayang-bayang umbra.

Ads

Bilakah ia akan berlaku?

Fasa Gerhana Bulan Penumbra ini adalah seperti berikut:

Gerhana Bulan Penumbra bermula – 1:07 am waktu Malaysia
Kemuncak Gerhana Bulan Penumbra – 3:09 am waktu Malaysia
Gerhana Bulan Penumbra tamat – 5:12 am waktu Malaysia
Keseluruhan Asia, Eropah, Afrika dan Australia akan dapat menyaksikan fenomena ini.

Secara teknikalnya, 89% diameter Bulan akan berada di dalam kawasan bayang-bayang penumbra.

Fenomena  Gerhana Bulan Penumbra Hiasi Langit Asia Tengah Malam Ini

Perlukah Solat sunat Gerhana?

Jawapan yang diberikan oleh beberapa pegawai Falak negeri-negeri (Ustaz Haji Hardi Bin Mohamad Sadali, Ketua Bahagian Falak Negeri Selangor dan Ustaz Mohd Faizal Bin Jani, Ketua Pegawai Bahagian Falak Jabatan Mufti Negeri Perak) mengenai persoalan ini ialah solat gerhana tidak disyariatkan untuk fenomena kali ini.

Ads

Ini adalah kerana kesan gelap tidak mudah dilihat dengan mata kasar, dan para ulama telah meletakkan syarat kesan gelap ini harus jelas dan mudah dilihat. Oleh itu, disebabkan Bulan masih berada di dalam kawasan bayang-bayang penumbra, maka kesan sempadan gelap umbra itu tidak kelihatan.

Jika kita lihat nanti, warna putih Bulan yang akan kelihatan sedikit ‘suram’ di salah satu sisi Bulan itu nanti mudah akan kita terkeliru dengan benda lain, seperti lapisan awan. Berbeza dengan ketika Bulan memasuki bayang-bayang umbra, kesan gelapnya amat ketara malah warnanya pun kelihatan hitam pekat dan kemerahan.

Kajian

Bidang Falak ini amat hebat dengan ilmuwan Islam sejak ratusan tahun dahulu tekun dan rajin memerhatikan kejadian langit dan tak jemu-jemu meneliti jika ada perubahan dan sentiasa berusaha menambaik pengiraan dan model sedia ada. Fenomena gerhana bulan ini merupakan salah satu daripadanya.

Fenomena  Gerhana Bulan Penumbra Hiasi Langit Asia Tengah Malam Ini

Fenomena  Gerhana Bulan Penumbra Hiasi Langit Asia Tengah Malam Ini

Ustaz Mohd Faizal Bin Jani, Ketua Pegawai Bahagian Falak Jabatan Mufti Negeri Perak

Ads

Gerhana kali ini, kita sebagai orang awam turut berpeluang menyumbang dalam satu kajian unik. Sejak beberapa tahun lalu, Ustaz Mohd Faizal telah berusaha mengumpul data-data kenampakan bayang-bayang penumbra ketika berlakunya gerhana bulan.

Untuk fenomena 11 Januari 2020 ini, sekali lagi beliau meminta bantuan anda semua untuk memerhatikan perubahan (samada ada atau tidak) terhadap Bulan ketika gerhana nanti. Hasil pemerhatian itu nanti hendaklah diisikan menerusi Google Form yang telah disediakan.
Fenomena  Gerhana Bulan Penumbra Hiasi Langit Asia Tengah Malam Ini

Peluang ini amat bagus untuk kita melatih diri kita melihat sendiri sifat-sifat jasad langit dengan pemerhatian sendiri dan tidak dipengaruhi oleh unsur luar.

Saya sarankan agar kita sama-sama membantu beliau.

Antara fakta menarik lain

Gerhana Bulan Penumbra ini berlaku 2 minggu selepas Gerhana Matahari Cincin 26 Dis 2019 lepas

Gerhana Bulan Penumbra sekali lagi akan berlaku pada 6 Jun 2020.

Bulan akan berada di dalam buruj Gemini berhampiran 2 bintang terang, Castor dan Pollux

Sumber : Falak Online

Ini baru lah gaya hidup remaja. REMAJA kini di seeNI.
Download seeNI sekarang!

KLIK DI SEENI